Het Dierenmuseum
Het online museum over het dier in de kunst en cultuur
Wereldwijd zijn er veel organisaties die actief opkomen voor de belangen van dieren.
De website van de Stichting World Animal Net bevat een databank waar je meer dan 3000 dierenorganisaties in de wereld kunt vinden.
Er valt een onderscheid te maken in dieren-, natuur- en milieuorganisaties. Alle drie hebben een relatie met dieren.
De filosofie van Jeremy Bentham (1748-1832), “The question is not: Can they reason? Nor, can they talk? But, can they suffer?’’ heeft invloed gehad bij de verandering van de 18 e eeuwse houding ten aanzien van dieren. Zijn visie is van grote betekenis geweest voor de oprichting van dierbeschermende organisaties in Engeland en Duitsland in de periode 1820-1840.
In Nederland werd in 1864 de 's Gravenhaagsche Vereeniging tot Bescherming van Dieren opgericht. De eerste doelstellingen waren onder meer het afschaffen van de trekhonden, het verbeteren van de leef- en werkomstandigheden van de paarden, het verbieden van het couperen van oren en staart bij honden en paarden, en betere slachtvoorschriften (o.a. verplichte verdoving). In 1877 besloot een aantal lokale groepen samen te gaan werken en kwam er een landelijke vereniging. De naam werd veranderd in Nederlandsche Vereeniging tot Bescherming van Dieren (nu de Dierenbescherming).
Na de Tweede Wereldoorlog nam de zorg over het welzijn van dieren toe met name door de intensivering van de veehouderij. Er kwamen meer organisaties die zich gingen inzetten voor de belangen van dieren.Tegenwoordig bestaan er naast de Dierenbescherming diverse andere dierenorganisaties.
De organisaties komen op diverse manieren op voor de belangen van dieren. Filosoof Erno Eskens maakt in zijn boek 'Democratie voor dieren' (2009) onderscheid in de zwachtel, het spandoek, het wetboek of de bivakmuts. Maar er is ook het 'schoolboek'.
Schoolboek | Organisaties die via educatie en voorlichting ervoor zorgen dat mensen geïnformeerd zijn en zich bewust zijn van de belangen van dieren. |
Zwachtel | Organisaties die voor de 'zwachtel' kiezen zijn organisaties die dieren in nood bijstaan door ze op te vangen, te verzorgen en indien mogelijk weer uit te zetten of onder te brengen bij nieuwe eigenaren. |
Spandoek | Organisaties die kiezen voor het 'spandoek' richten zich op de politiek en de publieke opinie. Ze proberen draagvlak te creëren voor betere wetten via voorlichting, protesten, petities, campagnes en mediagerichte acties. Ze wijzen daarbij op de misstanden door deze in de openbaarheid te brengen en dragen ideeën voor verbetering aan. Bij hun acties zoeken deze organisaties soms de grenzen van de wet op. Veel organisaties komen ook met 'hulpmiddelen' voor het publiek om het kiezen voor een diervriendelijke levensstijl te vergemakkelijken, zoals het Beter Leven Keurmerk van de Dierenbescherming. |
Wetboek | Actie voeren is ook mogelijk met het wetboek in de hand. Hiermee wordt gestreefd naar een verbetering van de wettelijke positie van het dier. Hiertoe vindt overleg plaats met politici en overheden, worden voorstellen gedaan voor nieuwe wetten en regels en stappen organisaties waar nodig naar de rechter. In Nederland maken o.a. Stichting Dier en Recht, Varkens in Nood en Wakker Dier gebruik van het wetboek. |
Bivakmuts | Organisaties die 'met een bivakmuts op' opereren doen dat in het geheim. Zij geloven over het algemeen niet in wetten en geloven niet dat je je gelijk kunt halen via politici en rechters. Ze vinden het gerechtvaardigd om hun gelijk te halen door de wet te overtreden. Het doel heiligt de middelen. |
De hierboven genoemde organisaties kiezen voor de strategie van schoolboek, zwachtel, spandoek of wetboek. Het Animal Liberation Front (A.L.F.) is een organisatie die de 'bivakmuts' hanteert. Zij organiseren ook illegale acties tegen industrieën die dieren uitbuiten. Het is geen echte organisatie, want ze kent geen leden en leiders. A.L.F.-activisten opereren in het geheim en anoniem. Het gaat om individuen of kleine groepjes die zelfstandig opereren. Acties hebben meestal de vorm van het bevrijden van dieren van pelsdierhouderijen, slachthuizen of legbatterijen en zij proberen om economische schade toe te toebrengen door eigendommen te saboteren. Op Geschiedenis 24 is een documentaire te zien van het Dierenbevrijdingsfront dat in 1978 werd opgericht.
De verschillende hierboven genoemde organisaties zijn afhankelijk van giften of schenkingen van leden of donateurs. Ze krijgen geen subsidie van de overheid.
Ieder jaar onderzoekt het radioprogramma Vroege Vogels de totale aanhang van natuur- en milieuorganisaties: de 'Vroege Vogels Parade'. In 2015 hadden de ruim honderd landelijke organisaties 3.680.553 leden of donateurs.
In Nederland zijn naar schatting ruim 300 opvangcentra voor dieren, inclusief 115 asielen. De meeste richten zich op één of twee diersoorten, meestal hond en kat. Veel van de asielen zijn nauw verbonden aan en erkend door de Dierenbescherming. Stichting Dierenlot biedt dierenasielen ook financiële en logistieke steun.
Daarnaast zijn twaalf opvangcentra aangesloten bij de vereniging van Opvangcentra voor Niet- Gedomesticeerde Dieren (VOND). De VOND behartigt de belangen van de aangesloten opvangcentra en hun dieren.
Ze ondersteunt de centra op het gebied van opvang, verzorging en begeleiding van niet-gedomesticeerde dieren. Ook richt ze zich op overleg met en advies aan organisaties en overheden met betrekking tot opvang. Enkele bekende opvangcentra zijn Stichting AAP en Zeehondencreche Pieterburen.
Shevelow, K., For the Love of Animals: The Rise of the Animal Protection Movemen, 2008