Dierenwelzijn van dieren in het wild
Maatschappelijke zorg
| De meeste dieren die in het wild leven genieten een grote vrijheid en leven onafhankelijk van de mens. Die vrijheid draagt bij aan de kwaliteit van leven van dieren en kan in die zin worden gezien als een verhoging van het welzijn. Bij een leven in het wild komen echter ook perioden voor dat het aanbod van voedsel of water beperkt is en komen ziekten en verwondingen voor. Dit heeft een bepaalde mate van lijden of sterfte tot gevolg. Het kan worden gezien als een natuurlijk proces waarlangs dierenpopulaties worden gereguleerd. |
Campagneposters
Er zijn veel maatschappelijke organisaties die zich inzetten voor het welzijn en het behoud van dieren in het wild. Iedere organisatie doet dit vanuit zijn eigen invalshoek. Grofweg zijn er organisaties die zich inzetten vanuit de belangen van het individuele dier, vanuit het belang van de diersoort of populatie als geheel en voor de natuur als gebied an sich (waarmee indirect wordt bijgedragen aan het behoud of het welzijn van dieren).
Natuur- en milieuorganisaties en dierenorganisaties die zich in Nederland en op internationaal niveau, op verschillende manieren, inzetten voor wilde dieren zijn o.a.:
Diersoorten met uitsterven bedreigd
Veel dieren worden als gevolg van menselijke activiteiten met uitsterven bedreigd. De IUCN (International Union for Conservation of Nature) stelt jaarlijks een Rode Lijst van bedreigde dier- en plantensoorten op met medewerking van duizenden soortendeskundigen wereldwijd. Volgens hun gegevens wordt wereldwijd:
- één op de vijf zoogdieren met uitsterven bedreigd. In totaal zijn dat 1141 soorten van de 5488 zoogdiersoorten.
- bijna de helft van de 634 primaten met uitsterven bedreigd.
- 37% van de vissen met uitsterven bedreigd
- 31% van de reptielen met uitsterven bedreigd
- 30% van de amfibieën met uitsterven bedreigd
Van de toestand van kleinere soorten, zoals ongewervelden (o.a. insecten en weekdieren), en vooral schimmels en bacteriën is nog weinig bekend.
 | Het World Wildlife Fund (WWF) publiceert regelematig Living Planet Reports waarin wordt gerapporteerd over de gezondheid van onze planeet en de gevolgen van menselijke activiteiten. DIt gebeurt aan de hand van de zogeheten Living Planet Index en de Ecologische Voetafdruk. Het Living Planet Report 2014 laat zien dat de populaties wilde dieren op aarde de afgelopen veertig jaar wereldwijd met gemiddeld 52 procent zijn afgenomen. In Nederland wordt zo'n 35% van de in het wild levende diersoorten met uitsterven bedreigd. |
Welzijnsproblemen bij wilde dieren
Dieren kunnen in de natuur lijden aan honger, dorst, ziekte en/of verwondingen, vaak met de dood als gevolg. Dat gebeurt ook als gevolg van menselijke activiteiten of interventies.
Veelal is er geen sprake van het bewust willen veroorzaken van leed of sterfte, maar zijn er voor dieren negatieve effecten op doordat de mens steeds meer beslag legt op leefgebieden van dieren of deze in negatieve zin beïnvloedt, waardoor dieren in de knel komen (o.a. minder ruimte voor fourageren, voortplanting). Verder zijn er negatieve effecten voor dieren als gevolg van het verder cultiveren van de natuur (verstedelijking, landbouw, verkeer) of als gevolg van nieuwe menselijke technologie zoals sonar.
In het geval van jacht en het doden van plaagdieren is wel sprake van het bewust willen doden van dieren. Dit gaat vaak gepaard met lijden.
Oorzaken
Oorzaken voor het verdwijnen van diersoorten en welzijnsproblemen bij wilde dieren zijn o.a.
Beperking van het fourageergebied
Dit gebeurt o.a. door intensivering in de landbouw en verdergaande verstedelijking en buiten Europa o.a. door ontbossing, verwoestijning en verdroging van moerassen. Ook klimaatverandering is van invloed. De leefgebieden en routes van veel trekvogels staan hierdoor onder druk.
In 1994 maakte de Indiaanse filmmaker Mike Pandey de film The Last Migration - Wild Elephant capture in Sarguja. De film laat o.a. zien hoe wilde olifanten die in India geen plek meer hebben om te leven, worden gevangen en verplaatst (deel 1 en deel 2).
Het illegaal vangen van dieren/vogels voor verzamelingen
Niet alleen in het buitenland, ook in Nederland worden dieren en vogels gevangen voor verzamelingen.
Jacht
 | Volgens gegevens van de Dierenbescherming worden jaarlijks in Nederland circa 1,1 miljoen vogels en zoogdieren bejaagd en gedood door ongeveer 28.000 jagers. Het jagen op dieren gaat vaak gepaard met het nodige ongerief.
|
De visserij kan ook als een vorm van jacht worden gezien. Klik hier voor informatie over het ongerief dat vissen ervaren.
Obstakels: hoogspanningsmasten, vliegvelden, windmolens
Vogels sterven doordat ze tegen hoogspanningsmasten, vliegtuigen of windmolens aan vliegen, maar ook boorinstallaties en gasvlammen van fabrieken kunnen obstakels zijn. Het vliegverkeer zorgt ook voor verstoring van vogels en zoogdieren in hun leefgebieden.
Plastic afval
 | Dieren raken gewond, worden ziek of sterven als gevolg van het verstrikt raken in of eten van afval. Plastic breekt niet af, maar valt uiteen in kleine stukjes. Daardoor blijft het in het milieu. De deeltjes zijn klein genoeg om ingeslikt te worden door elk organisme in de oceanen. Dit kan tot schade leiden, omdat veel plastic nog chemische stoffen bevat en omdat afval in de maag het hongergevoel wegneemt. |
De schatting is dat sinds het begin van het plastictijdperk 5% van ‘s werelds plasticproductie in de oceanen terecht is gekomen, iets meer dan 100 miljoen ton plastic. Er wordt dan ook gesproken van een 'plastic soep' in zee. Wageningen UR/Imares doet in Nederland onderzoek naar plastic in stormvogels, vissen, wormen en mosselen. Klik hier voor een uitzending van het programma Altijd Wat van de NCRV over de plastic soep. De Plastic Soup Foundation is een Nederlandse organisatie die zicht inzet om een halt toe te roepen aan de toenemende verontreiniging van de oceanen met plastics. Dit jaar zal de film Midway: Message from the gyre verschijnen. Dit is een film over de Laysan Albatrossen die lijden onder de plasticvervuiling. Klik hier voor de trailer.
Meer weten over plastic soep? Lees dan het boek 'Plastic soep' van Jesse Goossens uit 2009.
Schadebestrijding
Jaarlijks vinden veel dieren de dood in het kader van schadebestrijding en beheer. Dit gaat vaak gepaard met ongerief. Vooral muizen- en rattengif en de verdrinkingsvallen kunnen zorgen voor een lange lijdensweg.
- 600.000 dieren sterven door middel van afschot
- 120.000 muskusratten sterven door middel van verdrinking, klemmen of afschot
- naar schatting 3,4 miljoen muizen en ratten sterven door middel van gif
- de aantallen gedode stadsduiven (vergassing) en mollen (klemmen) zijn niet bekend.
Verkeer
 | Jaarlijks vinden minstens 5.500 verkeersongevallen plaats in Nederland waarbij grofwild is betrokken. Het gaat hierbij om edelherten, damherten, reeën en wilde zwijnen. Bij deze wildongevallen gaat het om zowel aanrijdingen met wild als om ongevallen die ontstaan ten gevolge van uitwijkbewegingen om een wildaanrijding te voorkomen. Wildongevallen met fatale afloop voor inzittenden zijn vrij zeldzaam; wildongevallen waarbij gewonden vallen komen vaker voor. Jaarlijks worden als gevolg van een wildaanrijding gemiddeld 12 mensen in een ziekenhuis opgenomen, ondergaan ruim 40 mensen spoedeisende hulp en lopen circa 30 mensen lichte verwondingen op. De meeste ongelukken gebeuren in de ochtend- en avondschemering. Een hoge snelheid is een van de belangrijkste factoren bij aanrijdingen. Daarnaast is ook klein wild zoals egels, vogels en amfibieën vaak het slachtoffer. |
Verontreiniging/vervuiling
Sterfte van dieren wordt ook veroorzaakt door lucht-, water- en bodemvervuiling als gevolg van schadelijke stoffen. De vervuiling wordt veroorzaakt door verschillende menselijke activiteiten: de uitstoot van industrie, verkeer en landbouw, het lozen van afvalwater, het gebruik van bestrijdingsmiddelen, etc.
Verstoring op land door geluid als gevolg van bouwactiviteiten, recreatie en verkeer
Dit gebeurt onder andere door verdergaande verstedelijking, recreatie, ontbossing en klimaatverandering. Verstoring kan leiden tot stressreacties, een verhoogde hartslag, verhoogde alertheid en vluchtgedrag. En dit kan weer leiden tot het stoppen met fourageren, het verlaten van een locatie of het nest. Daarmee kan vestoring leiden tot een verhoogde energiebehoefte, in ernstige gevallen in verlaagde overlevingskansen, vermindering van broedsucces, verlaagde dichtheid aan broed- of niet-broedvogels in een gebied. De reactie van een vogel op een verstoringsbron varieert afhankelijk van de omstandigheden.
Verstoring in zee door geluid (akoestische vervuiling)
Uit onderzoek van TNO is gebleken dat de scheepvaart de grootste akoestische vervuiler is onder water, gevolgd door de airguns die worden gebruikt bij het seismisch onderzoek van oliemaatschappijen. Daarna komen de navigatie- en vissonars die in gebruik zijn op koopvaardij/vissersschepen. Ook het heien van fundaties voor windmolens is een grote verstorende bron. Het geluid van operationele windparken is niet meegenomen in het onderzoek. De mate waarin dieren hier last van ondervinden, verschilt per diersoort. Van bulruggen en sommige dolfijnen is bekend dat ze last hebben van het geluid van sonar.
Dieren in de opvang
Het aantal wilde inheemse dieren dat wordt opgevangen geeft een indicatie hoe het met het welzijn van wilde dieren in Nederland is gesteld. In Nederland zijn veel opvangcentra die inheemse dieren uit het wild opvangen. Het totaal aantal dieren dat wordt opgevangen is niet bekend, maar van enkele bij de Vereniging Opvangcentra Niet gedomesticeerde Dieren (VOND) aangesloten organisaties zijn wel gemiddelde aantallen per jaar bekend. Dit geeft in ieder geval een indruk.
- Egelopvang Dikke Prik, te Warmenhuizen: 200-300 egels per jaar
- Stichting Dierenambulance Nijmegen e.o.: gemiddeld 600 watervogels, 60 roofvogels en 1500 andere vogels, en 140-200 egels per jaar
- Stichting Vogelasiel de Fûgelhelling, te Ureterp: 2500 vogels en 200 zoogdieren per jaar
- Stichting Vogel- en Zoogdieropvang Midden-Zeeland: 200 olievogels per jaar
- Vogelhospitaal Naarden: 5000 vogels per jaar
- Vogelrevalidatiecentrum Zundert: 2000-3000 vogels per jaar
- Zeehondencrèche Lenie 't Hart in Pieterburen: 200 zeehonden per jaar
Onvoldoende respect voor het dier
Al deze welzijnsproblemen en het uitsterven van diersoorten roept de vraag op of we wel voldoende respect hebben voor de waarde van het leven van wilde dieren. Argumenten die in dit kader worden genoemd zijn o.a.:
Dieren zijn geen schietschijf of verzamelobject
Dieren zijn niet bedoeld om als schietschijf te dienen voor mensen die er plezier aan beleven om ze te doden. Ook zijn dieren niet bedoeld als verzamelobject. Het doden van dieren voor deze doelen (plezier en/of verzamelen) is fout, omdat het geen respect toont voor de waarde van het leven van dieren.
Het bejagen van dieren voor consumptie is onnodig
De veehouderij zorgt al voor een overproductie van vlees en er is in winkels en restaurants al een aanbod van wild afkomstig van binnen- en buitenlandse wildfarms, waar de dieren net als in de veehouderij worden gefokt.
Dieren hebben recht op leven |  |
Doden voor populatiebeheer en schadebestrijding is onnodig
- De diersoorten in Nederland kunnen zich redden zonder dat de mens hun populaties ‘beheert’.
- De jacht in het kader van schadebestrijding is meestal niet meer dan symptoombestrijding die niet bijdraagt aan het oplossen van het werkelijke probleem.
- Er zijn alternatieve maatregelen mogelijk om eventuele landbouwschade of gevaar voor de openbare veiligheid te voorkomen of te beperken, zoals dieren verjagende en werende middelen.
Nieuw beleid
Het ministerie van Economische Zaken werkt aan een nieuwe natuurvisie.
De Flora- en faunawet, de Natuurbeschermingswet 1998 en de Boswet worden samengevoegd tot een nieuwe Wet natuur. Dit moet de regeldruk voor bedrijven en burgers verminderen. Klik hier voor meer informatie van de rijksoverheid.
Meer weten?
Zie de websites van de hierboven genoemde natuur-, milieu- en dierenorganisaties.
Documentaires/films