Dierenwelzijn van vissen

Maatschappelijke zorg

De maatschappelijke zorg over de visserij heeft vooral betrekking op biodiversiteit en welzijn. De zorg hiervoor is recenter dan de zorg over landbouwhuisdieren. Organisaties die zich in Nederland of vanuit Nederland hier vooral voor inzetten zijn de Vissenbescherming, Sea First Foundation, Greenpeace, Stichting Noordzee, WNF, Sea Shepperd, The Black Fish en Bite Back. Deze organisaties zetten zich ook in voor de zeezoogdieren die worden gevangen. Internationaal zet ook International Marine Mammal Project of Earth Islands Institute Dolphins zich daarvoor in.

De kennis bij het publiek over de visserijsector is gering. Door verschillende organisaties wordt de werkwijze van de visserijsector en de problematiek wel onder de aandacht gebracht o.a. via:

Films over visserij Sea The Truth (2010), zie hieronder The End of the Line (2009)                Film over jacht op dolfijnen, haaien in Japan                             Revolution (2012) The Cove (2009) Shark Water (2006) TV-programma's

• De Keuringsdienst van Waarde (uitzendingen over: Rivierkreeft in 2008, Visvoer in 2009, Duurzame vis in 2010, Kroepoek en Zalmforel in 2012, Sushi 2013, Kaviaar 2013, Tonijn, Vissticks, Coquilles, Tropische tong 2014, Water bij de vis, Visolie 2015, Eten van morgen: vis, Inktvisringen, Surimi 2016)
• Blood, sweat and takeaways (2009): Een programma van de BBC waarin 6 jonge Britse consumenten gaan leven en werken naast werknemers in de Zuid-Aziatische voedselindustrie. Twee uitzendingen waren gewijd aan vis (tonijn in Indonesië en garnalen in Indonesië). 
• Vis noch vlees (2011): Een programma van de VPRO dat een blik biedt achter de schermen van de vis- en vleesindustrie én in ons hoofd.
• Bloed, zweet en luxe zaken (2012) van BNN (uitzending over garnalenkwekerij in Bangladesh)

Problemen in de visserij

Aantasting biodiversiteit als gevolg van overbevissing

De visbestanden nemen af, omdat er zoveel vis wordt gevangen dat de dieren geen kans krijgen om zich voort te planten. Op bijna 80% van alle vissoorten in de Europese wateren wordt nu te veel gevist. 30% van de visbestanden wordt zo bedreigd dat de vissoorten mogelijk helemaal verdwijnen.  Het probleem van overbevissing wordt vergroot door de ongewenste bijvangsten. Deze (reeds beschadigde) organismen/vissen worden na het sorteren overboord gegooid. Veelal overleven deze dieren het niet. Het gaat om: vissen die nog te klein zijn om te mogen worden gevangen vissen of organismen waar geen markt voor is vissen die niet passen binnen het quotum van de betreffende visser of waarvan het betreffende quotum al is volgevist. (Foto: Zeeburgnieuws.nl) Meer info en een filmpje op www.bijvangst.org De mariene ecosystemen worden aangetast door vangstmethoden (sleepnetten) die de zeebodem beschadigen.

Korte films over overbevissing

• Where's the catch? Pacific fisheries in crisis
• The story of Sushi (animatie)
• The story of Sharks (animatie)  
  

Welzijnsaantasting

Vissen

• Uit onderzoek is gebleken dat vissen hersenstructuren bezitten die pijn en angst kunnen waarnemen en ervaren. Ze hebben een geheugen en een complex leervermogen.
• De vangstmethoden veroorzaken pijn, angst en stress bij vissen, maar veroorzaken ook (dodelijke) verwondingen.
• Aan boord van de schepen worden de dieren meestal niet bedwelmd of hersendood gemaakt, maar gaan ze dood door verstikking. Dit kan lang duren.

• Bij haringen kan dit 30 minuten duren, bij kabeljauw en wijting 60 minuten.
• Bij tongen en schollen kan het ongeveer vier uur duren voor ze dood zijn.

• Ook het strippen (het opensnijden van een levende vis om de organen en het bloed te verwijderen) zorgt voor ongerief. Haringen, tongen, scharren en schollen kunnen hierna nog zelfs minutenlang in leven blijven. Ancilla Tilia, fetisjmodel, FHM-columniste en Meest Sexy Vegetariër van 2008 maakte samen met Wakker Dier de volgende clip om aandacht voor het levend strippen van vissen te vragen.
• Bij palingen wordt het welzijn op nog twee andere manieren geschaad: de neksnede en het zoutbad.

• Bij de neksnede krijgt de paling een snee achter de kop waardoor het ruggenmerg wordt doorgesneden. De zuurstoftoevoer naar de kop blijft echter intact waardoor het dier niet doodgaat. Wanneer daarna het dier wordt opengesneden en van zijn organen ontdaan wordt, gebeurt dit bij bewustzijn.
• Bij het zoutbad wordt over de levende paling zout gestrooid om de huid te ontslijmen. De paling vertoont langdurig heftige zwembewegingen om het zout te ontvluchten. Dit zoutbad heeft op de huid van de paling een effect dat is te vergelijken met brandwonden bij de mens. Bovendien beschadigt het zout de kieuwen. Wanneer de paling tenslotte ophoudt te bewegen, is hij nog bij bewustzijn en nog niet dood. Maar hij wordt dan wel van zijn organen ontdaan.
  

Dolfijnen, haaien, walvissen
De dodingsmethoden bij deze dieren zijn dieronvriendelijk waardoor de dieren lijden (pijn, stress, angst). Hieronder vind je enkele filmpjes die dit illustreren.

• Dolfijnen door Japan en Denemarken
• Haaien door met name China
• Klik hier voor beelden van World Animal Protection over de vangst van een walvis in Noorwegen in 2010.

Bijvangsten van dolfijnen, haaien, zeeschildpadden, walvissen, vogels en andere zeedieren Deze dieren raken verstrikt in visnetten en gaan meestal dood doordat ze stikken. (foto NOAA). Klik hier voor een filmpje van de redding van een humpback whale die verstrikt zat in visnetten in Mexico. Onvoldoende respect voor het dier Dieren worden gezien als een ding of product met een economische waarde. De mens toont geen respect voor de waarde van het leven van de dieren.

Rechtvaardige verdeling van de visvoorraden
Met het oog op overbevissing en afnemende visvoorraden in de hele wereld speelt ook de vraag van rechtvaardige verdeling: Van wie zijn eigenlijk de vissen? Wie mogen er vissen?

Stress bij doden
In Nederland en in andere Europese lidstaten wordt geregeld ijs(water) gebruikt voor het doden van de vis. Aangetoond is dat die manier van doden stress veroorzaakt, die te vermijden is door de dieren eerst te verdoven. Ook het levend koken van kreeften en krabben leidt tot stress en pijn. 

Problemen met viskweek

Ziekteoverdracht naar wilde vissen
In de viskwekerijen in open systemen waar er een open verbinding is met rivieren of de zee kunnen ziektes worden overgedragen van de gekweekte vispopulatie naar de wilde vispopulatie. Dit komt o.a. voor bij zalm in Canada. Klik hier voor een film van Watershed Watch Salmon en hier voor een film van Farmed Salmon Exposed. De kans op insleep en verspreiding van dierziekten in Nederland is gering, omdat in Nederland viskweek uitsluitend plaatsvindt in gesloten recirculatiesystemen.

Risico's voor wilde vispopulaties
In het buitenland komt het voor dat ontsnapte kweekzalm zicht vermengt met wilde zalm. Dit kan leiden tot zwakker nageslacht.

Geen duurzaam visvoer
Het voer van kweekvis bestaat voor 50 procent uit vismeel dat wordt gemaakt van vis. Zo’n 30 procent van de wilde vis wordt verwerkt tot visvoer. Het kost drie tot vier kilo wilde vis om één kilo zalm te kweken en ongeveer 800 gram voor een meerval.

Overmatig gebruik van antibiotica en pesticiden
Kweekvissen zijn gevoeliger voor infectieziekten, waardoor behandeling met antibiotica soms noodzakelijk is. Het gebruik van antibiotica bij de kweek van vis is per land verschillend. Het is in beeld gebracht door het Bureau Risicobeoordeling en Onderzoeksprogrammering (BuRO) van de Voedsel en Warenautoriteit in hun advies Risicobeoordeling inzake risico's gekweekte vis (2009). BuRO concludeert dat er geen voedselveiligheidsrisico’s zijn bij de consumptie van gekweekte vis. De hoeveelheid aangetroffen bacteriën die resistent is tegen een antibioticum is vergelijkbaar met die in vlees uit de landbouwsector. Ook de monsters visvoer en kweekvis die op chemische verontreiniging zijn onderzocht, blijven allemaal beneden de Europese of Nederlandse productnormen en wettelijk bepaalde limieten.

Nieuw beleid

Gemeenschappelijk Visserbijbeleid
De EU zet zich in voor het behoud van biodiversiteit in de zeeën, bijvoorbeeld door innovatieve vangsttechnieken te stimuleren. Daarnaast is de EU bezig met het instellen van beschermde gebieden in zee.

Onderzoek
In Nederland wordt door IMARES onderzoek gedaan naar diervriendelijke dodingsmethoden, zodat de vissen geen pijn of stress ervaren. In 2010 is het eerste apparaat voor het diervriendelijk doden van meerval in bedrijf genomen. In 2011 zijn de eerste apparaten voor het diervriendelijk doden van paling in gebruik genomen. Deze apparaten moeten nog wel bredere uitrol krijgen.

Keurmerken en VISwijzer voor vis (voor de consument):

	Het MSC keurmerk (Marine Steward Councilship) garandeert dat een vis duurzaam gevangen is. De MSC-organisatie is een onafhankelijke organisatie die zich inzet om het visaanbod in de zee voor de lange termijn te garanderen. Ook wil de organisatie de leefomgeving van de vissen gezond houden.
	Het ASC (Aquaculture Councilship) keurmerk garandeert verantwoord gekweekte vis. Kweekbedrijven kunnen het ASC-keurmerk krijgen als ze aantoonbaar goed omgaan met de natuur en richtlijnen naleven op het gebied van toevoegingen en sociale omstandigheden.
	De VISwijzer geeft consumenten en ondernemers in de visketen informatie over vissoorten die niet overbevist worden of die op een milieuvriendelijke manier worden gekweekt. De VISwijzer is een initatief van de Stichting De Noordzee en het Wereld Natuur Fonds.

Documentaires

• Shark Water, 2006
• At he edge of the world, 2008
• The end of the line - Imagine a world without fish, 2009
• Sea The Truth, 2010
• Sushi: The global catch, 2011
• The Last Ocean, 2012
• Hot Tuna, 2012
• Revolution, 2012
• Bijvangst, 2013
• Salmon Confidential, 2013
• Breach, 2015

Zie ook films over visserij.

Lezingen

• Palumbi, S., Hidden toxins in the fish we eat (TED-lezing 2010)
• Pauly, D., The ocean's shifting baseline (TED-lezing 2010)