Al in de 5e eeuw voor Christus werden er experimenten met dieren verricht. De onderzoeken hadden toen voornamelijk tot doel biologische systemen te beschrijven. In de 2e eeuw na Christus werden dierexperimenten gedaan die nog voor honderden jaren de basis voor de geneeskunde zouden vormen. Daarna staakte de groei van de proefondervindelijke wetenschap door het opkomende Christendom tot in de 15e eeuw. Toen raakten wetenschappers er opnieuw van overtuigd dat proefondervindelijk onderzoek belangrijker is dan een theoretische beschouwing.
Emile Edouard Mouchy - Dog vivisection, 1852 | De eerste dierproef die op papier is beschreven werd rond 1628 gedaan. De Engelsman William Harvey (1578-1657) ontdekte toen hoe de bloedsomloop werkt en welke rol het hart daarbij speelt. Hij schreef hierover het boek 'Exercitatio Anatomica de Motu Cordis et Sanguinis in Animalibus' (Over de beweging van het hart en het bloed in dieren). In die tijd gingen mensen anders kijken naar de natuur en werden planten en dieren van binnen en van buiten bestudeerd. Hierbij ontdekte men dat (zoog)dieren sterk op mensen lijken. Het idee ontstond dat je door dierproeven te doen misschien meer te weten zou kunnen komen over de werking van het menselijk lichaam en daarmee zou vooruitgang in de medische wetenschap kunnen worden geboekt. De dierproeven gebeurden niet zachtzinnig, omdat men niet over verdoving beschikte en bovendien waren veel mensen er van overtuigd dat dieren geen pijn konden voelen. |
In de 19e en 20e eeuw nam het aantal dierproeven flink toe, mede door de komst van verdovingsmiddelen, het verschijnen van het boek van Charles Darwin 'On the origin of species', het ontstaan van de microbiologie en de ontwikkeling van de farmacologie. Tegelijkertijd kwam er ook een beweging op die zich verzette tegen dierproeven. Vanaf 1970 trad een kentering op. Er kwam meer kritiek uit de samenleving op het gebruik van proefdieren, maar ook zorgde een rapport van de Britse organisatie UFAW (Universities Federation for Animal Welfare) uit 1959 voor een beleid gericht op Vervanging, Vermindering en Verfijning van het gebruik van proefdieren. Dat leidde in Nederland in 1977 tot de totstandkoming van de Wet op de dierproeven (WOD).
Meer informatie is te vinden in het artikel '25 Eeuwen vivisectie, De geschiedenis van dierproeven' van Rik Smits in de publicatie 'Dieren in dienst' (2006) van de Stichting Bio-Wetenschappen en Maatschappij.
| Jaarlijks wordt het gebruik van proefdieren gemonitord door de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit in het rapport Zo doende (jaaroverzicht over dierproeven en proefdieren). Het aantal dierproeven in Nederland in 2013 bedroeg 526.593. Dit zijn 62.463 dierproeven (10,61%) minder dan er in 2012 werden geregistreerd.
|
Daarnaast zijn er 574.511 dieren gedood die niet zijn gebruikt in een proef (een stijging van 9,51% t.o.v. 2012). Het betreft met name dieren die voor de fok van proefdieren zijn gebruikt. In totaal brengt dit het aantal dieren tot 1.110.104. In 2013 waren er in Nederland 80 instellingen die dierproeven mochten doen. Het gaat hierbij vooral om universiteiten en onderzoekscentra van bedrijven.
De opsomming hieronder bevat informatie over het gebruik van gewervelde dieren, maar er worden ook ongewervelde dieren voor onderzoek gebruikt zoals insecten (o.a. fruitvliegjes en sprinkhanen), mosselen en inktvissen. Deze ongewervelde dieren zijn niet door de Wet op de proefdieren beschermd en het gebruik hiervan wordt niet geregistreerd.
Diersoort | Aantal | Diersoort | Aantal | Diersoort | Aantal |
Muizen | 256.870 | Promimians | 0 | Kippen | 66.998 |
Ratten | 116.043 | Nieuwe wereldapen | 36 | Kwartels | 141 |
Hamsters | 2.794 | Oude wereldapen | 226 | Andere vogels | 1.9854 |
Cavia's | 4.523 | Mensapen | 0 | Reptielen | 544 |
Andere knaagdieren | 702 | Paarden | 2.303 | Amfibieën | 412 |
Konijen | 5.829 | Varkens | 11.408 | Vissen | 27.514 |
Honden | 1.612 | Geiten | 226 | Cyclostomata | 0 |
Katten | 509 | Schapen | 2.867 | ||
Fretten | 405 | Runderen | 4.455 | ||
Andere vleeseters | 252 | Andere zoogdieren | 70 | Totaal | 526.593 |
Er is weinig foto- en filmmateriaal te vinden van proefdiercentra over hoe het er precies aan toe gaat in laboratoria waar proefdieren worden gebruikt. Het Biomedical Primate Research Centre liet VICE in 2015 een documentaire voor op internet maken 'Experimenting on Animals: Inside the Monkey Lab'. De NCRV maakte in 2011 in het kader van haar programma 'Altijd Wat' onderstaande animatie over dierproeven.
In België heeft de Vlaamse televisieomroep VRT in het kader van het programma 'Koppen' in 2008 een reportage gemaakt over dierproeven in België.
|
Wat is een dierproef?
| Een dierproef is een experiment waarbij dieren worden gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek. |
Soorten dierproeven
De meest voorkomende doelen waarvoor dierproeven in Nederland worden uitgevoerd zijn:
Proefdieren worden gehouden in vaak sobere kooien of aquaria. De dieren worden vaak niet bij elkaar in een kooi geplaatst, omdat dit mogelijk sociale stress geeft bij dieren die lager in de hiërarchie staan en dit de onderzoeksresultaten kan beïnvloeden. De meeste proefdieren worden aan het einde van een dierproef gedood. Niet per se omdat ze door de proef zelf dood gaan, maar omdat de onderzoeker wil zien welk effect de proef op de organen heeft gehad. Dat kan alleen als ze worden doodgemaakt. Soms kan een proefdier na een dierproef nog in een andere proef gebruikt worden. Meestal is dit niet het geval, omdat bij de tweede proef nooit zeker is of het resultaat door de eerste proef is beïnvloed. |
|
Voor het doden van proefdieren na een experiment worden verschillende methoden toegepast. Muizen en ratten worden vaak eerst verdoofd en daarna in een bak met kooldioxide geplaatst. Dit gas verdringt zuurstof en de dieren gaan dood door verstikking. Soms worden de dieren verdoofd en via de halsslagader verbloed of onthoofd. Grotere dieren worden vaak met een overdosis narcosemiddel gedood. Nadat de dieren gedood en onderzocht zijn, worden ze gecremeerd of naar een destructor of afvalverbrandingsbedrijf afgevoerd. |
Dieren worden ook ingezet voor de ruimtevaart. Voordat de eerste mens een ruimtevlucht maakte, waren er al vele dieren de ruimte in gebracht.
|
|
Filmbeelden van dieren in de ruimte: Animals in rocketflight (1953) van de United States Airforce
In 2008 verscheen de documentaire 'One small step: The Story of the Space Chimps'.
Dierdonorcodicil |
Klik hier.
Boeken
Films
Websites